Psychopata, wariat, świr, czubek” – takie określenia odnoszące się do osób z zaburzeniami psychicznymi są powszechnie używane w potocznym języku. Niestety, równie często przewijają się w mediach, Internecie, a nawet w publicznej debacie. Takie słowa ranią i stygmatyzują. Mimo, że z zaburzeniami psychicznymi zmaga się prawie 25 proc. Polaków, wciąż pozostają one tematem tabu, przedmiotem drwin i stygmatyzacji.
Proces stygmatyzacji jest procesem reakcji społecznej, identyfikacji i naznaczania. Polega on na zredukowaniu całej osobowości, wszystkich cech człowieka do jednego wymiaru, do jednej głównej cechy. W tym przypadku, do zaburzenia psychicznego danej osoby. Pozostałe cechy stają się nieistotne, są pomijane i ulegają zepchnięciu na dalszy plan.
Na zjawisko stygmatyzacji składa się kilka elementów:
Etykietka – to przypisywanie cech, rozumiemy jako skłonność do wyjaśniania przyczyn zachowania innych ludzi przez ich cechy charakteru, przy jednoczesnym pomijaniu czynników zewnętrznych. Etykiety przypisywane grupie osób z problemami zdrowia psychicznego różnią się jednak ładunkiem emocjonalnym. Niektóre jak „świr”, „wariat”, „maniak”, „czubek”, „psychol” są nacechowane negatywnie i posiadają obraźliwy wydźwięk. Niektóre podkreślają niższość intelektualną – „upośledzony umysłowo”, „kretyn”, „imbecyl” Przykładem innych etykiet są „chory psychicznie”, „niepoczytalny”, „schizofrenik”.
Stereotypy – najczęściej są to przekonania o niebezpieczności osób zaburzeniami psychicznymi, ich agresywności, mniejszej sprawności intelektualnej i zdolności do świadomego podejmowania decyzji. Budzą lęk, są izolowani i wykluczani.
Oddzielenie „nas” od „nich” – to zjawisko społeczne, do którego dochodzi w sytuacji, gdy negatywny stereotyp dotyczący określonej grupy osób jest powodem do uznania ich za „istoty odmienne”, które różnią się od „normalnego” społeczeństwa. Takie postrzeganie osoby chorej jako odmiennej zawiera przeświadczenie, iż nie jest ona w pełni człowiekiem. W przypadku „swoich” nasze reakcje służą utrzymaniu kontaktu, polepszaniu go, natomiast w przypadku „obcych” reakcje te skutkują ograniczeniem kontaktu osobistego, a nawet wrogością. Stereotypy pozwalają na usprawiedliwiania złego traktowania osób z zaburzeniami psychicznymi i to chyba jest najbardziej niebezpieczne. Konsekwencją tego jest odrzucenie, wykluczenie i dyskryminacja.
Utrata statusu społecznego i dyskryminacja – fakt bycia osobą niepełnosprawną, z diagnozą zaburzeń psychicznych, a także bycie „przezywanym” i odrzuconym przez innych powoduje niską samoocenę i zarazem brak akceptacji własnej osoby. Wówczas dochodzi do zjawiska „samomarginalizacji” i wycofywania się z życia społecznego. Osoby te stają się „zbędnymi” i zaczynają żyć w „społecznej próżni”.
Stygmatyzacja osób z zaburzeniami psychicznymi wynika przede wszystkim z braku wiedzy oraz zrozumienia specyfiki takich chorób. Dlatego też, mając w otoczeniu osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne zacznijmy od edukacji. Potem zaakceptujmy jej cechy i zachowanie, zaproponujmy wsparcie.
Kryzys zdrowia psychicznego może dotknąć każdego.
Opracowała: Beata Jerzman
Fundacja Pozytyw udziela wsparcia w formie prowadzenia kampanii informacyjnej w szkołach, wykładów, prowadzenia Punktu Konsultacyjnego dla osób z zaburzeniami psychicznymi i dla ich rodzin.
W razie pytań lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu z pracownikiem
Punktu Konsultacyjnego pod nr tel. 693 570 205
Istnieje możliwość umówienia spotkań na terenie miasta Siedlce, powiatu siedleckiego, powiatu łosickiego i powiatu sokołowskiego.
Zadanie publiczne: ”Dość Stygmatyzacji – 2022„ dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego
