Substancje psychoaktywne są częścią naszej rzeczywistości – dostępne legalnie, jak alkohol czy nikotyna lub nielegalnie, jak narkotyki i dopalacze, mają ogromny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne, a także na relacje międzyludzkie. Warto zrozumieć ich działanie i skutki, aby lepiej zapobiegać ich nadużywaniu i skutecznie wspierać osoby zagrożone uzależnieniem.
Czym są substancje psychoaktywne?
Substancje psychoaktywne to związki chemiczne, które oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, zmieniając funkcjonowanie mózgu. Ich działanie obejmuje zmiany w nastroju, percepcji, myśleniu czy zachowaniu.
Do substancji psychoaktywnych należą:
- Alkohol – najpowszechniejszy środek psychoaktywny, łatwo dostępny, ale niosący za sobą poważne skutki zdrowotne i społeczne.
- Narkotyki – np. marihuana, kokaina, heroina, które mogą szybko prowadzić do uzależnienia.
- Dopalacze – substancje syntetyczne, często o nieprzewidywalnym działaniu i wysokim ryzyku poważnych skutków zdrowotnych.
- Leki – np. środki przeciwbólowe, nasenne czy uspokajające, które w przypadku nadużywania również stają się substancjami uzależniającymi.
Skutki zażywania substancji psychoaktywnych
Jeśli osoba nie podejmuje decyzji o leczeniu, terapii, to uzależnienie jako choroba nieuleczalna (w przypadku nałogów mówimy o zaleczeniu, nie wyleczeniu), postępująca, wręcz śmiertelna, będzie się pogłębiać, bardzo często aż do wyniszczenia.
Choć wiele osób sięga po te substancje dla chwilowego odprężenia, stymulacji czy ucieczki od problemów, ich długofalowe skutki są destrukcyjne:
- Skutki fizyczne
- Uszkodzenie narządów wewnętrznych (wątroby, serca, mózgu).
- Zaburzenia neurologiczne, np. problemy z pamięcią i koncentracją.
- Ryzyko przedawkowania i nagłej śmierci.
- Skutki psychiczne
- Zaburzenia lękowe, depresja, psychozy, w tym urojenia i halucynacje.
- Utrata kontroli nad własnym zachowaniem, co prowadzi do impulsywności i ryzykownych działań.
- Rozregulowany system emocjonalnego funkcjonowania.
- Niska tolerancja na frustrację.
- Życie w iluzji.
- Skutki społeczne
- Pogorszenie relacji rodzinnych i społecznych.
- Problemy w pracy i nauce.
- Konflikty z prawem.
- Bezrobocie.
- Skutki dla rodziny
Substancje psychoaktywne wpływają nie tylko na osobę zażywającą, ale również na jej bliskich. Rodziny osób uzależnionych często borykają się z przemocą, zaniedbaniem emocjonalnym, a także współuzależnieniem, które wymaga wsparcia terapeutycznego.
Profilaktyka i promocja zdrowego stylu życia
Zapobieganie nadużywaniu substancji psychoaktywnych zaczyna się od edukacji i budowania świadomości. Kluczowe działania w zakresie profilaktyki to:
- Edukacja w rodzinach i szkołach
- Rozmowy o skutkach zażywania substancji psychoaktywnych.
- Kształtowanie umiejętności radzenia sobie ze stresem i presją rówieśniczą.
- Podnoszenie umiejętności rozpoznawania i wyrażania uczuć i emocji.
- Zachęcanie rodziców do spędzania wolnego czasu z dziećmi, uczenie ich empatycznej komunikacji.
- Wspieranie zdrowych nawyków
- Promowanie aktywności fizycznej, hobby i pasji, które stanowią zdrową alternatywę dla substancji psychoaktywnych.
- Nauka regulacji emocji i radzenia sobie z trudnymi sytuacjami bez sięgania po używki.
- Dostęp do wsparcia psychologicznego
- Tworzenie programów wsparcia dla osób zagrożonych uzależnieniem oraz ich rodzin.
- Budowanie sieci pomocy, w której można łatwo uzyskać porady psychologa, terapeuty czy prawnika a także psychiatry.
- Społeczna odpowiedzialność
- Włączanie w profilaktykę lokalnych społeczności, organizacji pozarządowych oraz instytucji publicznych.
- Promowanie kampanii społecznych uświadamiających skutki zażywania substancji psychoaktywnych.
- Ograniczanie promowania uzależnień w mediach.
Jak wspierać osoby zagrożone?
Osoba uzależniona lub zagrożona uzależnieniem potrzebuje wsparcia, a nie osądzania. Oto, jak możemy pomóc:
- Rozmawiajmy: Wspierajmy otwartą i pełną empatii komunikację.
- Urealniajmy: Wskazujmy fakty bez interpretowania i obwiniania
- Zachęcajmy do terapii: Profesjonalna pomoc to klucz do zdrowienia.
- Dbajmy o siebie: Wspierając innych, pamiętajmy o własnym zdrowiu emocjonalnym.
- Stawiajmy granice: Informujmy jakie działania podejmiemy, jeżeli osoba uzależniona lub zagrożona uzależnieniem nie zmieni swojego zachowania.
Substancje psychoaktywne stanowią jedno z największych wyzwań współczesnego społeczeństwa. Walka z ich rozpowszechnianiem wymaga zaangażowania na wielu poziomach – od edukacji po system wsparcia dla osób zagrożonych i ich rodzin. Pamiętajmy, że profilaktyka zaczyna się od wiedzy i odwagi, by działać.
Masz bardzo duży wpływ na swoje życie – wykorzystaj go.
Tytuł zadania publicznego „Moje Terytorium. Moje Prawa - 2024” Zadanie publiczne dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego. Zrealizowano w ramach Wojewódzkiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii Województwa Mazowieckiego
